HİYERARŞİK ÖLÜM MAKİNESİ

Klaus Rinke

RAHMİ ÖĞDÜL

01.12.2017

Hiyerarşileri sorgusuz sualsiz kabulleniyor ve hiyerarşilere tapıyoruz. Hiyerarşi sözcüğü kutsal olanı içeriyor çünkü; Yunanca kutsal anlamına gelen “hieros” ile erk, yönetim anlamına gelen “arkhe” sözcüklerinin birleşiminden oluşmuştur: Kutsal İktidar. Ve kör ediyor bizi. İktidarların kirli düzenlerini göremiyoruz. Kirli düzenlerini sürdürebilmek ve hep haklı çıkabilmek için sırtlarını göksel ve kutsal olana yaslamışlar. Kutsal olanı sorgulayamazsınız. Hiyerarşi sözcüğü ilk kez MÖ 6.yy’da melek gruplarının göksel seviyelerini belirtmek için kullanılmış. Fakat çok geçmeden kilise yönetimine özgü katı düzenin, otorite ve bağlılık seviyelerinin gösterilmesinde kutsal bir iktidar aletine dönüşmüş. Yaşamı kaskatı tabakaların altında hapsetmek dışında başka bir işe yaramıyor.

Hiyerarşi, yaşamın o ele avuca sığmayan akışını bastırmak, bedenlerin birbirlerine doğru akmasını önlemek içindir. İktidarların tüm kirli işlerini, yağmalarını, sömürülerini, katliamlarını örtmek için. Yaşamın olumsuzlanması; yaşamı tabakalarla dolayımlayarak yok sayma çabası. Hiyerarşi temsillere dayanır, ölü kabuklara; formları ast ve üst olarak ayrıştırıp kalıplar halinde dondurdukça yeryüzü soğuk hava deposuna dönüşecek; dondurulmuş beden ticareti. Hiyerarşi, ölü bedenlerden ölüm kuleleri inşa etmektir. Ama unutmayın, yeryüzünün isyanı ölüm kulelerini yıkacaktır her seferinde. Çocuklar kumsalda yaptıkları kumdan kalelerin bir süre sonra dalgalar tarafından yıkılacağını bilirler; ama biz yaşamın dalgalarını unutuyoruz.

Soylu aile ve Jeronimo

Durmadan sahili döven dalgalar gibi yeryüzünün dalgaları da kumdan kuleleri yıkacaktır ama biz akıllanmıyoruz. Birbirimizin gözlerinin içine doğrudan bakmak, birbirimize dokunmak yerine iktidarın hiyerarşisinde ölü formlar olmayı yeğliyoruz; Heinrich von Kleist’ın ‘Şili’de Deprem’ öyküsünde olduğu gibi. Kentin zengin ve soylu bir ailesinin yanında çalışan yoksul Jeronimo ile ailenin biricik kızı Josephe arasındaki yakınlaşmayı fark eden ailenin reisi, Jeronimo’yu kovar, kızını da bir manastıra kapatır. Jeronimo manastır bahçesine gizlice girer ve sevişirler; bir bebekleri olur. Kilise yasalarına göre kadın idam edilecektir, Jeronimo ise hücreye kapatılmıştır. Kadının idam edileceği an geldiğinde, çaresizlik içinde hücresinde kıvranan Jeronimo da intihar etmeye karar verir; ve tam bu esnada birden büyük bir deprem gerçekleşir ve kentin tüm yapıları, duvarları yerle bir olmuştur. İktidarın yargısından kurtulan Jeronimo ve Josephe bebekleriyle birlikte kentin dışındaki kırsal alanda diğer depremzedelerle bir araya gelirler.

Kontlar ve dilenciler

Yaşamın dalgaları hiyerarşinin kumdan kalelerini, yerleşik değer ve yargıları yıkmıştır. Ve tabakaların arasından, hücrelerden kurtulanlar şimdi doğrudan birbirlerine dokunarak başka bir dünya kurmuşlardır: “Çeşitli toplumsal sınıflardan insanlar, depremden sonra göz alabildiğine geniş bir alana yayılmıştı. Kontlar, dilenciler, çiftçiler, memurlar, işçiler ve din adamları. Hepsi bir bütün olmuştu. Aralarındaki toplumsal farklılık önemli değildi artık. Birbirlerine yardım etmek için adeta yarışıyorlardı… Bu deprem felaketi hepsini büyük bir aileye dönüştürmüştü sanki.” Ne var ki insanlar arasındaki bu doğrudan ilişki kısa sürer. Depremde ayakta kalmış bir kilisede şükran ayini yapılacağı duyurulur. Ayin sırasında tüm ahlaki ve yasal değerler yeniden kurulur ve yeniden hınç ve linç toplumu inşa edilmiştir. Kutsal iktidar birbirine doğru akan bedenleri bir kez daha öldürmüştür.

Hiyerarşide duygulara yer yoktur, emir komuta zinciriyle işleyen bir ölüm makinesi. Nazi Almanyası’nda gördük nasıl işlediğini. İngilizcedeki “duygu” sözcüğü “emotion”, Latincede “hareket etmek, dışarı çıkmak” anlamına gelen “emovere” sözcüğünden türemiş. Duygular: Bedenlerin hücrelerinden çıkıp birbirine yönelmesi, birbirine bağlanması. Ama günümüzde “emotion”, dijitalleşmiş ve yerini “e-motion”a bırakmıştır. Bedensiz, djital bir ortamda duygularınızı dışa vuramazsınız; emojiler, bedensiz varlıkların çaresizliği. Emojilerle ölüm makinelerine direnemezsiniz. Oysa bedenler, akışkan duyguların vatanıdır; duygular bağlar bizi birbirimize. Birbirinize doğru akmadıkça ölüm makinelerine direnemezsiniz. Bedenlerimizi hatırlamamız, bedenleşmemiz gerekiyor.